Dövlət müəssisələri yüksək şəffaflıq, hesabatlılıq və dürüstlük standartlarına riayət etməli və listinqdə olan şirkətlər olaraq yüksək keyfiyyətli mühasibat uçotu, açıqlama, uyğunluq (komplayens) və audit standartları ilə tənzimlənməlidir.
Müəssisə ilə bağlı bütün mühüm məsələlər ətrafında şəffaflı DM idarəetmə orqanlarının və rəhbərliyinin hesabatlılığının gücləndirilməsi və dövlətin məlumatlı mülkiyyətçi kimi fəaliyyət göstərməsinə imkan yaratmaq üçün əsasdır. DM-lər üçün hesabat və məlumatların açıqlanması tələbləri barədə qərar qəbul edərkən, müəssisənin ölçüsünə və kommersiya istiqamətinə bir qədər diqqət yetirilməlidir. Məsələn, ictimai siyasətin məqsədləri ilə məşğul olmayan kiçikölçülü DM-lər üçün məlumatların açıqlanması tələbləri rəqabətdə əlverişsiz şərait yaratmamalıdır. Əksinə, DM-lər böyük olduqda və ya dövlət mülkiyyəti ilk növbədə ictimai siyasətin məqsədləri ilə əsaslandırılırsa, müvafiq müəssisələr müəssisənin fəaliyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə biləcək sahələrdə şəffaflıq və açıqlamanın xüsusilə yüksək standartlarını tətbiq etməlidirlər.
V.A. DM-lər müəssisə ilə bağlı bütün əhəmiyyətli məsələləri yüksək keyfiyyətli, beynəlxalq səviyyədə tanınmış mühasibat uçotu və məlumatların açıqlanması standartlarına uyğun olaraq bildirməli və açıqlamalıdırlar ki, bu da mülkiyyətçi olaraq dövlət və geniş ictimaiyyət üçün əhəmiyyətli narahatlıq doğuran sahələri əhatə edə bilər. İnformasiyanın yayılması üçün kanallar ictimaiyyətin ödənişsiz və vaxtında çıxışını təmin etməlidir.
Bütün DM-lər ən azı ildə bir dəfə müəssisə ilə bağlı bütün əhəmiyyətli məsələləri açıqlamalı, iri və listinqdə olan müəssisələr isə bunu yüksək keyfiyyətli beynəlxalq səviyyədə tanınmış mühasibat uçotu və məlumatların açıqlanması standartlarına və ya bu standartlara uyğun gələn milli mühasibat uçotu standartlarına uyğun olaraq açıqlamalıdırlar. Bütün digər DM-lər bu standartları mümkün qədər tətbiq etməlidirlər. "Əhəmiyyətli məlumat"a, buraxılması və ya təhrif edilməsinin investorun şirkətin dəyərini qiymətləndirməsinə təsir edəcəyi əsaslı şəkildə gözlənilən məlumat kimi tərif verilə bilər. "Əhəmiyyətli məlumat"a həmçinin məqbul investorun investisiya və ya səsvermə qərarı verərkən vacib hesab edəcəyi məlumat kimi də tərif verilə bilər. Korporativ məlumatların açıqlanması investorların qərarları üçün nəyin əhəmiyyətli olduğuna diqqət yetirməli olsa da və şirkətin dəyərinin qiymətləndirilməsini əhatə edə bilsə də, o, həmçinin müəssisələrin strukturu və fəaliyyətləri, ekoloji, sosial və idarəetmə məsələləri ilə bağlı korporativ siyasətlər və fəaliyyət haqqında ictimaiyyətin anlayışını yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər.
Asanlıqla əldə edilə bilən və istifadəçi dostu şirkət vebsaytları da məlumatların yayılmasını təkmilləşdirmək imkanı verir və əksər yurisdiksiyalar hazırda şirkətlərdən şirkətin özü haqqında müvafiq və əhəmiyyətli məlumatları təqdim edən vebsaytın olmasını tələb edir və ya bunu təklif edir. DM şurasının üzvləri maliyyə hesabatlarını imzalamalı, Baş icraçı direktorlar və Maliyyə direktoru isə bu hesabatların DM-nin əməliyyatlarını və maliyyə vəziyyətini düzgün və ədalətli şəkildə göstərdiyini təsdiqləməlidirlər.
Mümkün olduğu qədər, müvafiq orqanlar hansı DM-lərin yüksək keyfiyyətli və beynəlxalq səviyyədə tanınmış standartlar üçün təqdim edilməli olduğunu müəyyən etmək üçün xərc-fayda analizi aparmalıdırlar. Bu, bütün portfel üzrə ardıcıllığı və müqayisəliliyi təşviq edəcəkdir. Yüksək keyfiyyətli yerli standartlara onları beynəlxalq səviyyədə tanınmış mühasibat uçotu standartlarından birinə uyğunlaşdırmaqla nail olmaq olar. Bu analiz tələblərin açıqlanması tələbləri şura və rəhbərliyin öz vəzifələrini peşəkarcasına yerinə yetirməsi üçün həm stimul, həm də bir vasitə olduğunu nəzərə almalıdır.
İllik və aralıq hesabatlar DM-nin audit edilmiş maliyyə hesabatlarında sadalanan maliyyə və əməliyyat nəticələrini şərh etməyə kömək etmək üçün mühüm məlumat mənbəyi olacaqdır. Bütün DM-lər illik maliyyə hesabatları, o cümlədən balans hesabatı, pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat, mənfəət və zərər haqqında hesabat, mülkiyyətçilərin kapitalında dəyişikliklər haqqında hesabat və qeydlər hazırlamalıdır. Bu illik maliyyə hesabatları, bir qayda olaraq, maliyyə ilinin bitməsindən 3-6 ay sonra yekunlaşdırılmalıdır. Hesabatvermə tam, qısa, etibarlı və müqayisə edilə bilən olmalıdır.
Bütün DM-lər, hətta sırf kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olanlar belə, öz fəaliyyətlərini ictimai maraqlar naminə yerinə yetirsələr də, yüksək səviyyəli açıqlamalar mühüm ictimai siyasətin məqsədlərini həyata keçirən DM-lər üçün xüsusilə dəyərlidir. Onlar dövlət büdcəsinə, dövlətin daşıdığı risklərə əhəmiyyətli təsir göstərdikdə və ya dayanıqlılıqla bağlı məsələlərə və ya qlobal bazara təsir etdikdə, bu, xüsusilə vacibdir.
Müəssisənin tutumu və ölçüsünə gəldikdə, DM-lər listinqdə olan şirkətlərlə eyni məlumatların açıqlanması tələblərinə tabe olmalıdır. Məlumatların açıqlanması tələbləri əsas korporativ məxfiliyə xələl gətirməməli və DM-ləri özəl rəqiblərlə münasibətdə əlverişsiz vəziyyətə salmamalıdır. DM-lər maliyyə və əməliyyat nəticələri, qeyri-maliyyə məlumatları, mükafatlandırma siyasəti və şura üzvlərinin və rəhbər vəzifəli şəxslərin faktiki maaşları, əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlar, o cümlədən hökümət və əlaqədar qurumlar, idarəetmə strukturları və idarəetmə siyasətləri ilə əlaqəli əməliyyatlar kimi müəssisə ilə bağlı bütün mühüm məsələlər haqqında hesabat verməlidirlər. DM-lər hər hansı korporativ idarəetmə kodeksinə əməl edib-etmədiklərini açıqlamalıdırlar və əgər belədirsə, bunun hansı kodeks olduğunu göstərməlidirlər. Fəaliyyət göstəricilərinin açıqlanmasında beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş hesabat standartlarına riayət etmək qabaqcıl təcrübə hesab olunur.
Müəssisənin tutumu və ölçüsünü nəzərə alaraq, bu cür informasiyaya aşağıdakıları misal göstərmək olar:
V.A.1. Müəssisənin məqsədləri və onların yerinə yetirilməsi, o cümlədən dövlət mülkiyyəti subyekti tərəfindən gözlənilən səlahiyyət barədə ictimaiyyətə aydın bəyanat.
Hər bir DM-nin ümumi məqsədlərini açıq şəkildə bildirməsi vacibdir. Mövcud fəaliyyətin monitorinqi sistemindən asılı olmayaraq, əsas ümumi məqsədlərin məhdud toplusu müəssisənin ziddiyyət təşkil edə biləcək məqsədlər arasında mübadilələrlə necə məşğul olduğu barədə məlumatla birlikdə müəyyən edilməlidir.
Dövlət majoritar səhmdar olduqda və ya DM-yə effektiv nəzarət etdikdə, dövlət mülkiyyətçilərinin gözləntiləri bütün digər investorlara, bazara və geniş ictimaiyyətə açıqlanmalıdır. Bu cür məlumatların açıqlanması öhdəlikləri DM rəsmilərini gözləntiləri özlərinə açıqlamağa sövq edəcək və həmçinin rəhbərliyin onları yerinə yetirmək öhdəliyini artıra bilər. O, bütün səhmdarlar, bazar və geniş ictimaiyyət üçün qəbul edilmiş strategiya və rəhbərlik tərəfindən qəbul edilən qərarları nəzərdən keçirmək üçün bir istinad nöqtəsi olacaq.
DM-lər əsas fəaliyyət göstəricilərini açıqlamaqla öz məqsədlərini necə yerinə yetirdikləri barədə hesabat verməlidirlər. DM-dən ictimai siyasətin məqsədləri üçün də istifadə edildikdə, o, həm də onlara necə nail olunduğu barədə hesabat verməlidir.
V.A.2. Müəssisənin maliyyə və əməliyyat nəticələri, o cümlədən müvafiq hallarda ictimai xidmət öhdəlikləri ilə bağlı xərclər və maliyyələşdirmə tədbirləri.
Özəl korporasiyalar kimi, DM-lər də öz maliyyə, əməliyyat və qeyri-maliyyə fəaliyyətləri haqqında məlumatları açıqlamalıdırlar. Məsələn, bunlara balans hesabatında, mənfəət və zərər haqqında hesabatda, pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatda və maliyyə hesabatlarına qeydlərdə olanlar kimi əsas maliyyə hesabatları, o cümlədən dividend və borc dəyərləri (ödənilməmiş borc, ödəmə profili və valyuta bölgüsü haqqında məlumat daxil olmaqla) kimi şirkətin müvafiq hesab etdiyi digər əsas maliyyə məlumatları, istifadə olunan kapital, EBITDA, kapitalın gəlirliliyi, aktivlərin gəlirliliyi, kapital nisbəti, investisiyalar, dividendlərin ödənilməsi, maliyyə leverajı, və digər əsas rəqəmlər, məsələn, işçilərin sayı və gender pariteti və tətbiq olunduqda, digər müxtəliflik növləri ilə bağlı hədəflərə nail olunması haqqında məlumatlar aid edilə bilər. Maliyyə hesabatlarına tətbiq edilən hesabat standartı (məsələn, MHBS və ya digər) göstərilməlidir. Bu cür açıqlamalar oxucuya kommersiya və qeyri-kommersiya istiqamətləri ilə bağlı əsas maliyyə məlumatlarını qiymətləndirməyə imkan verməlidir. Səhmdarlara rəqəmlərin ötürülmək üçün nəzərdə tutulduğu mesajlar, rəqəmlərin necə hesablanması və onların müşayiət etdikləri maliyyə hesabatları ilə əlaqəsi haqqında anlayışı təmin etmək üçün əsas maliyyə rəqəmləri ilə birlikdə kifayət qədər məlumat da olmalıdır. Bundan əlavə, DM-lərdən konkret ictimai xidməti öhdəliklərini yerinə yetirməsi gözlənildikdə, əlaqəli fəaliyyətlər üzrə xərclər haqqında məlumat açıqlanmalıdır. DM-lərə, o cümlədən ictimai xidmət öhdəliklərinə görə, subsidiyalar və ya digər formada natura şəklində imtiyazlar və üstünlüklər vasitəsilə ödənilən hər hansı kompensasiya, onların bərabər şəraitə mümkün təsiri və əsaslandırma ilə birlikdə kəmiyyətcə ölçülə bilən olmalı və açıqlanmalıdır. Maliyyə hesabatlarına daxili nəzarət haqqında hesabatın maliyyə hesabatlarını müşayiət etməsi də qabaqcıl təcrübə kimi təklif olunur. Eyni zamanda, mülkiyyət subyekti özəl müəssisələrin üzərinə qoyulan öhdəliklərdən başqa, DM-lərin üzərinə qoyulan əlavə hesabat öhdəliklərinin onların iqtisadi fəaliyyətləri üçün yersiz yük yaratmamasına diqqət yetirməlidir.
V.A.3. Müəssisə və ya qrupun, eləcə də hər hansı əhəmiyyətli törəmə müəssisənin idarəetmə, mülkiyyət hüququ, hüquqi və səsvermə strukturu, o cümlədən hər hansı korporativ idarəetmə kodeksinin və ya siyasət və icra proseslərinin məzmunu.
DM-lərin mülkiyyət və səsvermə strukturlarının şəffaf olması vacibdir ki, bütün səhmdarlar pul vəsaitlərinin hərəkəti və səsvermə hüquqlarında öz paylarını aydın şəkildə başa düşsünlər. Dövlətin səhmləri üzərində qanuni mülkiyyəti kimin özündə saxladığı və dövlətin mülkiyyət hüquqlarını həyata keçirmək məsuliyyətinin harada yerləşdiyi də aydın olmalıdır. Ümumi tətbiq olunan korporativ idarəetmə qaydalarından fərqlənən və DM-nin mülkiyyət və ya nəzarət strukturunu təhrif edə bilən hər hansı xüsusi hüquqlar və ya müqavilələr, məsələn, "qızıl səhmlər" və veto hüququ açıqlanmalıdır. Səhmdar müqavilələri kimi hər hansı nəzarət tədbirinin mövcudluğu açıqlanmalıdır, onların müəyyən məzmunu isə məxfilik şərtlərinə tabe ola bilər.
DM-lər öz təşkilati strukturları ilə bağlı hər hansı digər müvafiq məlumatı, məsələn, hər hansı əhəmiyyətli törəmə şirkəti və afilə edilmiş şəxs, habelə iştirak, təmsilçilik və müdaxilə etdikləri hər hansı digər qurum haqqında məlumatı dərc etməlidirlər. Buraya hər bir belə törəmə müəssisə və ya holdinqdə mülkiyyət faizi, habelə onların təsis edildiyi və fəaliyyət göstərdiyi ölkələr daxil olmalıdır. Mürəkkəb qrup strukturları əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlar üçün səciyyəvi olan qeyri-şəffaflığı və məlumatların açıqlanması tələblərindən yayınma ehtimalını artıra bilər. Hərraca çıxarılan şirkətləri əhatə edən mürəkkəb qrup strukturları olan yurisdiksiyalarda bütün əlaqəli tərəflərin müəyyən edilməsinə xüsusi diqqət yetirilməlidir.
V.A.4. Şura üzvlərinin və rəhbər vəzifəli şəxslərin mükafatlandırılması.
DM-lərin öz şura üzvlərinin və rəhbər vəzifəli şəxslərinin maaşı ilə bağlı yüksək səviyyəli şəffaflığı təmin etməsi vacibdir. İctimaiyyətə adekvat məlumatın təqdim edilməməsi mənfi təsəvvürlərlə nəticələnə bilər və mülkiyyət subyektinə və ayrı-ayrı DM-lərə qarşı əks reaksiya riskini artıra bilər. DM-lərdən, bir qayda olaraq, standartlaşdırılmış və müqayisə edilə bilən əsasda, şura üzvlərinə və rəhbər vəzifəli şəxslərə tətbiq edilən mükafatlandırma siyasətləri, habelə mükafatlandırma səviyyələri və ya məbləğləri üzrə əhəmiyyətli dəyişikliklər də daxil olmaqla, bütün məlumatları vaxtında açıqlamaları gözlənilir. Bu məlumat, mümkün olduqda, inter alia, işdən çıxma və təqaüdə çıxma ilə bağlı müddəaları, həmçinin şura üzvlərinə və rəhbər vəzifəli şəxslərə təqdim olunan hər hansı xüsusi müavinət, həvəsləndirmə sxemi və ya natura şəklində mükafatı əhatə etməlidir. Mükafatlandırmada dayanıqlılıq göstəricilərinin istifadəsi, həmçinin səhmdarlara göstəricilərin əhəmiyyətli dayanıqlılıq riskləri ilə bağlı olub-olmadığını qiymətləndirməyə və uzunmüddətli baxışı təşviq etməyə imkan verən açıqlamaya zəmanət verə bilər.
V.A.5. Şuranın tərkibi və onun üzvləri, o cümlədən şura üzvlərinin ixtisaslaşması, seçim prosesi, şuranın müxtəlifliyi ilə bağlı siyasətlər, şirkətin digər şuralarında və ya dövlətdə rollar və əgər tətbiq olunarsa, müstəqil kimi təsnifləndirilmə.
Şura üzvlərinin ixtisaslaşması ilə bağlı tam şəffaflıq DM-lər üçün xüsusilə vacibdir və İƏİT-in Dövlət müəssisələrində korrupsiyaya qarşı mübarizə və dürüstlüklə bağlı DM Təlimatlarını ilə tam uyğunlaşdırılmalıdır. Tam mülkiyyətdə olan DM-lərdə, DM şurasının üzvlərinin namizədlik və təyinatı çox vaxt hökumətin birbaşa məsuliyyətidir və, beləliklə, şura üzvlərinin müəssisənin və onun səhmdarlarının uzunmüddətli maraqlarından daha çox, dövlət və ya konkret siyasi dairələr adından hərəkət edən üzvlər kimi qəbul edilməsi riski var. Şura üzvlərinin ixtisaslaşması ilə bağlı yüksək səviyyəli şəffaflığın tələb edilməsi, namizədlik və təyinat prosesləri DM idarəetmə orqanlarının peşəkarlığının artırılmasında rol oynaya bilər. O, həmçinin investorlara şura üzvlərinin ixtisaslaşmasını qiymətləndirməyə və potensial maraq toqquşmalarıını müəyyən etməyə imkan verir.
Bir çox yurisdiksiyalar gender müxtəlifliyi də daxil olmaqla, idarəetmə orqanlarınıntərkibinin açıqlanmasını tələb edir və ya təklif edir. Bu cür məlumatların açıqlanması həm də peşəkar təcrübə və səriştə ilə yanaşı, yaş və digər demoqrafik xüsusiyyətlər kimi digər meyarlara da şamil edilə bilər. Kodekslərdə bu cür tələbləri və ya təklifləri müəyyən etmiş bəzi yurisdiksiyalar həmçinin "uyğun ol və ya izah et" prinsipi əsasında məlumatların açıqlanması tələb edir. Bəzi hallarda, buraya əsas rəhbər şəxslər və digər üst səviyyə rəhbər vəzifələrin açıqlanması daxildir. Şura və icraçı səviyyəli vəzifələrdə müxtəlifliyi təşviq etmək üçün müvafiq siyasətlər də açıqlanmalıdır.
V.A.6. Hər hansı əhəmiyyətli gözlənilən risk amilləri və bu riskləri idarə etmək üçün görülən tədbirlər.
DM-lər riskləri dəqiq müəyyən etmədikdə, qiymətləndirmədikdə, onlara nəzarət etmədikdə və ya bu barədə hesabat vermədikdə ciddi çətinliklər yaranır. Əhəmiyyətli risk faktorları haqqında müvafiq hesabat təqdim etmədən DM-lər öz maliyyə vəziyyəti, ümumi fəaliyyəti və ya uzunmüddətli dəyər yaratma potensialı haqqında yanlış məlumat verə bilərlər. Bu isə, öz növbəsində, yersiz strateji qərarlara və gözlənilməz maliyyə itkilərinə gətirib çıxara bilər. Əhəmiyyətli risk faktorları vaxtında və kifayət qədər dövriliklə bildirilməlidir.
DM-lər tərəfindən onların əməliyyatları zamanı yaranan riskin xarakteri və dərəcəsinin müvafiq şəkildə açıqlanması DM-lərin risk menecment sisteminin gücündən asılıdır. DM-lər yeni və yaranmaqda olan standartlara uyğun hesabat verməlidirlər. Müvafiq olduqda, bu cür hesabatlar risk menecment strategiyalarını, eləcə də onların həyata keçirilməsi üçün yaradılmış sistemləri əhatə edə bilər. Qaydalar səhmdarları və digər istifadəçiləri DM-nin əsaslı şəkildə proqnozlaşdırıla bilən əhəmiyyətli riskləri haqqında tam məlumatlandırmaq üçün kifayət qədər və hərtərəfli məlumatın açıqlanmasını nəzərdə tutur. Riskin açıqlanması, sözügedən şirkət və sənayeyə uyğunlaşdırıldıqda maksimum təsirli olur. Risk monitorinq və menecment sistemi, o cümlədən müvafiq lazımi araşdırma proseslərinin xarakteri və effektivliyi haqqında məlumatların açıqlanması getdikcə qabaqcıl təcrübə kimi qəbul edilir.
Bütün səhmdarlara (o cümlədən həm dövlət, həm də qeyri-dövlət səhmdarlarına) DM-lər üçün əsaslı şəkildə proqnozlaşdırıla bilən əhəmiyyətli risklər haqqında məlumat lazımdır. Bu risklərə aşağıdakılar daxildir: DM-nin fəaliyyət göstərdiyi sənaye və ya coğrafi ərazilərə xas olan risklər; əmtəələrdən və təchizat zəncirlərindən asılılıq; faiz dərəcəsi və ya valyuta riski də daxil olmaqla maliyyə bazarı riskləri; törəmə alətlər və balansdankənar əməliyyatlarla bağlı risklər; korrupsiya, insan hüquqları və əmək riskləri də daxil olmaqla işgüzar davranış riskləri; rəqəmsal təhlükəsizlik və digər texnologiyalarla bağlı risklər; vergi ilə bağlı risklər; dayanıqlılıq riskləri, xüsusilə iqlimlə bağlı risklər. Risklə bağlı açıqlamalar həm də pandemiyalar, innovasiyalar, milli inkişaf planları ilə əlaqələr, gender bərabərliyi və müxtəliflik kimi digər əsas geosiyasi hadisələri əhatə edə bilər. Hasilat sənayesindəki şirkətlər öz ehtiyatlarını bu baxımdan qabaqcıl təcrübələrə əsasən açıqlamalıdırlar, çünki bu, onların dəyərinin və risk profilinin əsas elementi ola bilər.
Əhəmiyyətli proqnozlaşdırıla bilən risk faktorları haqqında açıqlanan məlumat, DM-lər yeni tənzimlənən və getdikcə beynəlmiləlləşən sənayelərdə, yeni yurisdiksiyalarda və ya yuxarıda qeyd olunanlar da daxil olmaqla yeni və ya fərqli risklərlə üzləşə biləcəkləri yüksək riskli sektorlarda fəaliyyət göstərdikdə, səhmdarlar və steykholderlər üçün xüsusilə faydalı ola bilər.
V.A.7. Dövlətdən alınan zəmanətlər də daxil olmaqla hər hansı birbaşa və ya dolayı maliyyə yardımı və dövlət-özəl tərəfdaşlığından və ya birgə müəssisələrdə iştirakdan irəli gələn müqavilə öhdəlikləri və vəzifələr də daxil olmaqla, DM adından götürülmüş öhdəliklər.
DM-nin maliyyə vəziyyəti haqqında ədalətli və tam təsəvvür yaratmaq üçün dövlət və DM-lər arasında qarşılıqlı öhdəliklər, maliyyə yardımı və ya risklərin bölüşdürülməsi mexanizmləri müvafiq şəkildə açıqlanmalıdır. Məlumatların açıqlanması dövlət tərəfindən DM üçün müəyyən edilmiş hər hansı maliyyə hədəfləri haqqında təfərrüatları, məsələn, kapital strukturu, rentabellik və dividendlər və DM tərəfindən alınan hər hansı dövlət qrantı və ya subsidiyalar, büdcə kreditləri və ya dövlət və ya digər DM tərəfindən DM-nin fəaliyyəti üçün verilmiş hər hansı təminat, habelə dövlətin DM adından götürdüyü hər hansı öhdəlik haqqında təfərrüatları əhatə etməlidir. DM-lər tərəfindən dövlət büdcəsinə edilən ödənişlər də vergilər, dividendlər, royaltilər və digər ödənişləri əhatə edən hökumətlə əməliyyatlar üzrə belə hesabatların bir hissəsi kimi açıqlanmalıdır. Kredit zəmanətləri və qaytarılma əsasında kreditə gəldikdə, DM-lər müqavilələrdə əksini tapmış şərtləri (o cümlədən, başlama və bitmə tarixləri, ilkin valyuta, öhdəlik götürülmüş dəyərlər, ödənilmiş və ödənilməmiş borclar, amortizasiya cədvəli, faiz dərəcəsinin dəyəri və növü ilə bağlı) açıqlamalıdırlar. Məlumatların açıqlanması standartları mövcud hüquqi öhdəliklərə, məsələn, dövlət yardımını tənzimləyən öhdəliklərə uyğun olmalıdır. Zəmanətlərin açıqlanması DM-lərin özləri və ya dövlət tərəfindən həyata keçirilə bilər. Büdcə prosedurlarına riayət etmək məqsədilə qanunverici orqanın büdcə kreditlərinə və dövlət zəmanətlərinə nəzarət etməsi qabaqcıl təcrübə hesab olunur.
Dövlət-özəl tərəfdaşlıqları və birgə müəssisələr də müvafiq şəkildə açıqlanmalıdır. Bu cür müəssisələr çox vaxt ictimai xidmətlərin və ya ictimai infrastrukturun göstərilməsi üçün dövlət və özəl tərəfdaşlar arasında risk, resurs və mükafatların ötürülməsi ilə xarakterizə olunur və nəticədə yeni və xüsusi əhəmiyyətli risklərə səbəb ola bilər.
V.A.8. Dövlət və digər əlaqəli qurumlarla hər hansı əhəmiyyətli əməliyyatlar.
DM-lər və əlaqəli müəssisələr arasında əhəmiyyətli əməliyyatlar, məsələn, bir DM-nin digərinə kapital investisiyası potensial sui-istifadə mənbəyi ola bilər və açıqlanmalıdır. Əlaqəli müəssisələrlə əməliyyatlar haqqında hesabatda bu əməliyyatların ədalətliliyi və məqsədəuyğunluğunu qiymətləndirmək üçün zəruri olan bütün məlumatlar təqdim edilməlidir. Əlaqəli tərəflərə ən azı şirkətə nəzarət edən və ya şirkətlə ümumi nəzarət altında olan subyektlər, onların ailə üzvləri də daxil olmaqla əhəmiyyətli səhmdarlar və əsas idarəetmə heyəti daxil olmalıdır. Beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş mühasibat uçotu standartlarında əlaqəli tərəflərin tərifi faydalı istinad təmin etsə də, DM-lərin korporativ idarəetmə çərçivəsi bütün əlaqəli tərəflərin düzgün müəyyən edilməsini və əlaqəli tərəflərin xüsusi maraqlarının mövcud olduğu hallarda konsolidə olunmuş törəmə müəssisələri ilə əhəmiyyətli əməliyyatların da açıqlanmasını təmin etməlidir. DM-lərin digər əlaqəli subyektlərlə təşkilati və korporativ əlaqələrini aydın şəkildə müəyyən etmək, hətta əhəmiyyətli əməliyyatlar olmadıqda belə, qabaqcıl təcrübə hesab olunur. DM-lər həmçinin dövlətə məxsus maliyyə institutları ilə hər hansı əhəmiyyətli müqavilə münasibətləri və əməliyyatlar barədə məlumat verməlidirlər, çünki onlarda maraqların toqquşması riski yüksəkdir.
V.A.9. Razılaşmalara əməl edilməməsi riski də daxil olmaqla, borc müqavilələri kimi əhəmiyyətli öhdəliklər haqqında məlumat.
Kommersiya məxfiliyinə lazımi qaydada diqqət yetirməklə, DM-lər borc müqavilələri kimi əhəmiyyətli öhdəliklər haqqında məlumatları, o cümlədən şərtlərə əməl edilməməsi riskini tətbiq olunan standartlara uyğun olaraq açıqlamalıdırlar. Normal şəraitdə səhmdarlar və direktorlar DM tərəfindən qəbul edilən əsas qərarlara nəzarət edirlər. Bununla belə, korporativ istiqrazlar və digər borc müqavilələrində rəhbərliyin və səhmdarların mülahizələrini əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdıran müəyyən müddəalar, məsələn, dividendlərin ödənilməsini məhdudlaşdıran razılaşmalar, əsas aktivlərin ayrılması üçün kreditorların təsdiqini tələb edir və ya maliyyə rıçaqları əvvəlcədən müəyyən edilmiş həddi keçərsə, borcluları cəzalandırır. Bundan əlavə, maliyyə gərginliyi altında, lakin iflasdan əvvəl, mövcud kreditorlar biznesdə dəyişiklik tələb edə bildikdə, DM-lər razılaşmaya riayət etməkdən imtina barədə danışıqlar apara bilər. Nəticə etibarilə, öhdəliklərin pozulması ilə bağlı əhəmiyyətli risklərin təsiri və onların başvermə ehtimalı da daxil olmaqla, borc müqavilələri üzrə əhəmiyyətli məlumatın tətbiq olunan standartlara uyğun olaraq vaxtında açıqlanması investorların DM-nin biznes risklərini başa düşməsi üçün zəruridir.
V.A.10. Dayanıqlılıqla bağlı məlumat.
DM-lər Fəsil VII.C-də işlənmiş yüksək keyfiyyətli və beynəlxalq səviyyədə tanınmış standartlara uyğun olaraq dayanıqlılıq məsələləri ilə bağlı siyasətlər, fəaliyyətlər, risklər, məqsədlər və fəaliyyət göstəriciləri haqqında əhəmiyyətli məlumatları açıqlamalıdırlar.
V.B. DM-lər riskləri müəyyən etmək, idarə etmək, bildirmək və onlara nəzarət etmək üçün risk menecment sistemlərinə malik olmalıdırlar. Risk menecment sistemləri məqsədlərə nail olmaq üçün ayrılmaz bir element kimi nəzərdən keçirilməli və beləliklə, daxili nəzarət mexanizmləri, etika və uyğunluq (komplayens) proqramları və ya tədbirlərinin ardıcıl və hərtərəfli dəstini özündə cəmləşdirməlidir.
Risk menecment korporativ idarəetmənin əsas komponentidir və korporativ strategiya ilə sıx bağlıdır. Risk menecment sistemi DM-lərin əməliyyat və maliyyə məqsədlərinə nail olmaq üçün riskləri müəyyən etmək, idarə etmək və bildirmək imkanı vermək üçün yaradılmışdır. Risk menecment prosesləri DM-nin riskləri idarə etmək və onların potensial təsirlərini azaltmaq, DM daxilində dürüstlüyü təşviq etmək və müvafiq qanun və ya qaydalara uyğunluğu təşviq etmək üçün daxili nəzarətdən necə istifadə edə biləcəyi barədə məlumat verir.
Risk menecment sistemi mütəmadi olaraq şura tərəfindən monitorinq edilməli, daxili nəzarət, siyasət və prosedurların aktuallığı və icrasını müəyyən etmək və saxlamaq məqsədi ilə yenidən qiymətləndirilməli və DM-lərin vəziyyətinə uyğunlaşdırılmalıdır. İxtisaslaşmış komitələrdən (əsasən audit komitəsi və ya ekvivalent orqan və bəzən risk komitəsi) dəstək ala bilsə də, şura risk menecment sisteminin və oradakı daxili nəzarətin effektivliyinə görə kollektiv məsuliyyəti özündə saxlayır. Şuranın nəzarəti, riskləri idarə edənlər və DM daxilində müstəqil təminat təmin edənlər (məsələn, daxili audit) arasında vəzifələr ayrılmalıdır. Şirkət daxilində risklərin qiymətləndirilməsindən məsul olan DM nümayəndələri öz rollarını yerinə yetirmək üçün kifayət qədər səlahiyyətə malik olmalıdırlar.
DM-nin gücü və ölçüsünə gəldikdə, risk menecment sistemi İƏİT-nin “Dövlət məssisələrində korrupsiyaya qarşı mübarizə və dürüstlüyə dair” Təlimatlarının müvafiq müddəalarında təqdim olunan qabaqcıl təcrübələrə uyğun olaraq müntəzəm, xüsusi hazırlanmış risk qiymətləndirmələrini əhatə etməlidir. DM-nin risk menecment sistemi sağlamlıq böhranları, təchizat zəncirinin pozulması və geosiyasi gərginliklər kimi əhəmiyyətli kənar şirkətlə əlaqəli risklərlə məşğul olmalıdır. Bu çərçivələr "ex ante" (şirkətlər böhran vəziyyətində onların davamlılığını artırmalı olduğu üçün) və "ex post" (şirkətlər qəfil neqativ hadisənin başlanğıcında böhran idarəetmə proseslərini qura bilməlidirlər) işləməlidir. Bundan əlavə, o, biznesin faktiki və potensial mənfi təsirlərini müəyyən etmək, qarşısını almaq və yumşaltmaq və Beynəlxalq İnvestisiya və Çoxmillətli Müəssisələr üzrə İƏİT Bəyannaməsinə uyğun olaraq bu təsirlərin necə aradan qaldırıldığını hesablamaq üçün risk-əsaslı lazımi araşdırmanı əhatə etməlidir.
Risk prosesləri daxili nəzarət, etika və uyğunluq (komplayens) proqramlarının və ya tədbirlərinin yaradılması və saxlanması barədə məlumat verir. İƏİT-nin “Dövlət məssisələrində korrupsiyaya qarşı mübarizə və dürüstlüyə dair“ Təlimatlarında daxili nəzarətlə bağlı müvafiq təfərrüatlara uyğun olaraq, bu cür uyğunluq (komplayens) proqramları və ya tədbirləri korporativ iyerarxiyanın bütün səviyyələrinə və DM-nin effektiv nəzarət etdiyi bütün qurumlara, o cümlədən törəmə müəssisələrə tətbiq edilməlidir. Bu proqramlara və ya tədbirlərə, inter alia, cəza qorxusu olmadan narahatlıqlar barədə şuraya məlumat verməyi təşviq etmək üçün davranış kodekslərinin və ya oxşar kodekslərin yaradılması və onların insan resursları və ya digər müvafiq korporativ siyasətlərə inteqrasiyası və aydın qayda və prosedurların müəyyən edilməsi, məsələn, məlumat verənlərin qorunması daxil ola bilər. Onlar, mümkünsə, üçüncü şəxslərə də şamil edilməlidir. Biznesin həvəsləndirici strukturu onun etik və işzgüzar standartlara uyğunlaşdırılmalıdır ki, DM-in dəyərlərinə riayət etmə mükafatlandırılsın və qanun pozuntuları çəkindirici nəticələr və ya cəzalarla qarşılansın.
Risk menecment sistemi və müvafiq daxili nəzarətlər toplusu, bundan əlavə, DM-nin qüvvədə olan qanunlara, o cümlədən məsuliyyətli biznes davranışı ilə bağlı olan (insan hüquqları və əmək, rəqəmsal təhlükəsizlik, vergi, rəqabət, məlumatların məxfiliyi və şəxsi məlumatların mühafizəsi, sağlamlıq və təhlükəsizlik və dayanıqlılıq haqqında) qanunlara uyğun olmasına kömək edəcəkdir. Buraya, Beynəlxalq Ticarət Əməliyyatlarında Xarici Dövlət Məmurlarının Rüşvətxorluğu ilə Mübarizə üzrə İƏİT Konvensiyasında [OECD/LEGAL/0293] tələb olunduğu kimi, xarici dövlət məmurlarının rüşvətxorluğunu, habelə rüşvət və korrupsiyanın digər formalarını cinayət hesab edən qanunlara riayət edilməsi daxildir.
Daxili nəzarət, etika və uyğunluq (komplayens) proqramları və ya tədbirləri həmçinin törəmə müəssisələrə və mümkün olduqda agentlər və digər vasitəçilər, məsləhətçilər, nümayəndələr, distribütorlar, podratçılar və təchizatçılar, konsorsiumlar və birgə müəssisə tərəfdaşları kimi üçüncü şəxslərə də şamil edilməlidir.
V.C. DM-lər öz funksiyasını lazımi qaydada yerinə yetirmək üçün lazım olan potensial, müstəqillik və peşəkarlığa malik olan daxili audit funksiyası yaratmalıdırlar. O, şura və audit komitəsi və ya mövcud olduqda ona bərabər tutulan korporativ orqan tərəfindən nəzarət edilməli və birbaşa onlara hesabat verməlidir.
Daxili auditin rolu və funksiyaları yurisdiksiyalara görə dəyişir, lakin onlar daha çox DM-nin idarəetməsi, risk menecment və daxili nəzarət proseslərinin qiymətləndirilməsi və dəyərləndirilməsini əhatə edir. Böyük, listinqdə olan şirkətlərdə olduğu kimi, iri DM-lər də, adətən, daxili audit funksiyasını yerinə yetirməlidir. Ölçüsü, strukturu, mürəkkəbliyi və risk profilindən asılı olaraq, digər DM-lər mümkün qədər daxili audit funksiyasını yaratmağa təşviq edilir.
Bu funksiya şuranın audit komitəsinə və ya ekvivalent orqana şirkətin daxili nəzarət və əməliyyatlarına hərtərəfli nəzarətdə daimi dəstəyin təmin edilməsində mühüm rol oynaya bilər. Daxili auditorlar səmərəli və etibarlı məlumatların açıqlanması prosesini təmin etmək üçün vacibdir. Konkret olaraq, onlar bütün maddi məlumatlar üzrə hesabatın tamlığı, bütövlüyü, dəqiqliyi, operativliyi və dövriliyini qiymətləndirə bilərlər. Onlar DM-nin rəhbərliyinin öz açıqlamalarında kifayət qədər təfərrüatlı məlumatı toplamaq, tərtib etmək və təqdim etmək üçün prosedurlara malik olmasının müəyyən edilməsi üzrə prosedurları olmalıdır. Qabaqcıl təcrübə daxili audit funksiyasının məqsədinı, rol və vəzifələrini, prosedurlarını müəyyən edən daxili audit nizamnaməsinin yaradılmasını tələb edir.
DM-lərin daxili audit funksiyasını yaratmasını təmin etməkdən şura məsuldur. Müstəqilliyini və səlahiyyətlərini təmin etmək üçün, daxili auditorlar birbaşa şuraya və onun audit komitəsinə hesabat verməlidirlər. Daxili auditorların DM-lərin qeydlərinə tam çıxışı olmalı və onların fəaliyyət dairəsində heç bir məhdudiyyət olmamalıdır. Daxili auditorların şuranın sədrinə və bütün şura üzvlərinə, habelə onun audit komitəsinə çıxışı məhdudiyyətsiz olmalıdır. Onların hesabatverməsi şuranın şirkətin faktiki əməliyyatlarını və fəaliyyətini qiymətləndirmək qabiliyyəti üçün vacibdir. Dürüstlüyü və hesabatlılığı artırmaq üçün, daxili audit funksiyasının statusu, müstəqilliyi və resursları, eləcə də fəaliyyəti audit komitəsi tərəfindən ictimaiyyətə açıqlanmalıdır.
Şuranın şirkətin risk menecmentinə nəzarət etmək üçün lazım olan zəmanət keyfiyyətini almasını təmin etmək üçün həm daxili, həm də kənar auditin rolları aydın şəkildə ifadə edilməlidir. Kənar və daxili auditorlar arasında məsləhətləşmələr təşviq edilməlidir. Daxili auditin əhəmiyyətli nəticələri şuraya və müvafiq hallarda onun audit komitəsinə təqdim edilməlidir. Daxili audit rəhbərinin daxili audit funksiyasının obyektivliyini hər il şura qarşısında təsdiqləməsi qabaqcıl təcrübə hesab olunur. Buraya obyektivliyin pozulmuş ola biləcəyi hadisələrin bildirilməsi və dəyərsizləşmənin aradan qaldırılması üçün istifadə edilən tədbirlər və ya təminatlar daxildir.
V.D. Şuraya və səhmdarlara DM-lərin maliyyə hesabatlarının bütün əhəmiyyətli aspektlərdə müvafiq maliyyə hesabatı çərçivəsinə uyğun olaraq hazırlanıb-hazırlanmadığına dair əsaslı əminlik təmin etmək məqsədilə illik kənar audit beynəlxalq səviyyədə tanınmış audit, etika və müstəqillik standartlarına uyğun olaraq müstəqil, səlahiyyətli və ixtisaslaşmış auditor tərəfindən aparılmalıdır. Konkret dövlət və audit nəzarəti prosedurları müstəqil kənar auditi əvəz etmir.
Geniş ictimaiyyətin mənafeyi üçün, DM-lər hərraca çıxarılan korporasiyalar kimi şəffaf olmalıdır. Hüquqi statuslarından asılı olmayaraq və hətta listinqdə olmasalar belə, bütün DM-lər mühasibat uçotu və audit standartlarına uyğun olaraq hesabat verməlidir.
Təqdim olunan məlumatlara inamı gücləndirmək üçün dövlət, xüsusi dövlət auditləri ilə yanaşı, ən azı bütün iri DM-nin beynəlxalq səviyyədə tanınmış audit, etika və müstəqillik standartlarına uyğun olaraq həyata keçirilən kənar auditlərə məruz qalmasını tələb etməlidir.
Müstəqil kənar auditor DM-nin maliyyə hesabatlarının müvafiq maliyyə hesabatı çərçivəsinə uyğun olaraq bütün əhəmiyyətli aspektlərdə DM-nin maliyyə vəziyyətini və maliyyə fəaliyyətini ədalətli şəkildə təqdim edib-etmədiyi barədə rəy verir. Bəzi yurisdiksiyalarda kənar auditorlardan həmçinin şirkətin korporativ idarəetməsi və ya maliyyə hesabatları üzərində daxili nəzarət haqqında hesabat vermələri də tələb olunur.
Kənar auditorların seçilməsi üçün müvafiq prosedurlar işlənib-hazırlanmalı və tətbiq olunan etika və müstəqillik standartları onları əhatə etmirsə, onların DM-lərdən və onların afilə edilmiş şəxslərindən, o cümlədən rəhbərliyindən, eləcə də iri səhmdarlardan (yəni DM-lər halında dövlətdən) müstəqil olması çox vacibdir. Üstəlik, kənar auditorlar özəl sektor şirkətləri ilə eyni müstəqillik meyarlarına tabe olmalıdırlar. Bu, audit komitəsinin və ya direktorlar şurasının yaxından nəzarətini tələb edir və ümumilikdə auditi aparılan DM-yə qeyri-audit xidmətlərinin göstərilməsinin məhdudlaşdırılmasını, habelə auditorların dövri rotasiyası (istər tərəfdaşlar, istərsə də bəzi hallarda audit şirkəti) və ya kənar audit tapşırığının tenderə çıxarılmasını nəzərdə tutur.
Kənar auditorların şuranın müstəqil audit komitəsi və ya ona bərabər tutulan orqan tərəfindən təklif edilməsi və ya həmin komitə/orqan tərəfindən, ya da birbaşa səhmdarların yığıncağı tərəfindən seçilməsi, təyin edilməsi və ya təsdiq edilməsi təcrübəsi qabaqcıl təcrübə kimi qiymətləndirilə bilər, çünki o, kənar auditorun səhmdarlar qarşısında cavabdeh olmasını izah edir. Qanunvericilikdən asılı olaraq, mülkiyyətçinin illik səhmdarlar yığıncağı vasitəsilə kənar auditorları irəli sürmək, seçmək və hətta təyin etmək hüququ ola bilər. Bununla belə, onun birbaşa hesabatvermə əlaqəsi və hesabatlılığı kənar auditorla ümumi əlaqələrə nəzarət edən və həmçinin kənar auditorların təyin edilməsi, yenidən təyin edilməsi və kompensasiya ödənilməsində rol oynaya bilən müstəqil audit komitəsi və ya ekvivalent korporativ orqan qarşısında olmalıdır. G20/İƏİT-in Korporativ İdarəetmə Prinsiplərində müəyyən edilmiş auditor ixtisaslaşması ilə bağlı əlavə təlimatlar tətbiq edilməlidir.
Üstəlik, kənar audit daxili audit və ya daxili nəzarətin fəaliyyəti ilə qarışdırılmamalı və ya onları əvəz etməməlidir. DM-lər öz maliyyə hesabatlarının auditinin listinqdə olan şirkətlərlə eyni zaman kəsiyində aparılmasına çalışmalıdırlar. Müstəqil kənar auditorun hesabatları DM-nin illik hesabatını müşayiət etməli və müvafiq hesabatvermə çərçivələrinə uyğun olaraq tam həcmdə və məqbul müddət ərzində ictimaiyyətə açıqlanmalıdır. Təkrarlanan əsaslı rəylər "qırmızı bayraq" hesab edilməlidir.
Mövcud dövlət auditi orqanları və ixtisaslaşdmış dövlət və ya "ali" audit qurumları kimi digər hökumətdaxili nəzarət instansiyaları, hətta həm DM-ləri, həm də mülkiyyət subyektini yoxlasalar belə, mühasibat uçotu məlumatlarının keyfiyyəti və əhatəliliyini təmin etmək üçün kifayət deyil və bütövlükdə DM-nin fəaliyyətinə deyil, dövlət vəsaitlərinin və büdcə resurslarının istifadəsinə nəzarət etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Ali audit orqanının apardığı auditin nəticələri büdcə dövrünə uyğun olaraq qanunverici orqan tərəfindən vaxtında müzakirə edilməli və ictimaiyyətə açıqlanmalıdır.
V.E. Mülkiyyət subyekti DM-lərə dair ardıcıl hesabatlar hazırlamalı və dayanıqlılıq, idarəetmə aspektləri, habelə ictimai siyasətin məqsədlərinə nail olunması ilə bağlı məlumatlar daxil olmaqla, əhəmiyyətli məsələlər üzrə DM-lərə dair məcmu hesabatı hər il dərc etməlidir. Məlumat DM portfelinin tam, aydın və etibarlı təsvirini verməli və yüksək keyfiyyətli, müqayisə oluna bilən, qısa və ictimai, o cümlədən rəqəmsal kommunikasiya vasitəsilə əlçatan olmalıdır.
Mülkiyyət subyekti bütün iqtisadi əhəmiyyətli DM-ləri əhatə edən ümumi hesabat işləyib-hazırlamalı və onu geniş ictimaiyyət, qanunverici orqan və mediaya yönəldilmiş əsas məlumatların açıqlanması vasitəsinə çevirməlidir. Bu hesabat elə hazırlanmalıdır ki, bütün oxucular DM-lərin ümumi fəaliyyəti və inkişafı haqqında aydın təsəvvür əldə etsinlər. Bundan əlavə, məcmu hesabatvermə həm də mülkiyyət subyekti üçün DM-nin fəaliyyətini başa düşməkdə və öz siyasətini izah etməkdə mühüm rol oynayır. Bu, mülkiyyət siyasətinə, məqsəd və gözləntilərə nail olunmasını daha yaxşı izləmək və qiymətləndirmək üçün parametrlərin təyin edilməsini təkmilləşdirir və fəaliyyət idarəetmə sistemlərini təkmilləşdirə bilər. Bu sistemlərdə hesabatverməyə ayrı-ayrı DM-lərin gözləntilərinin (o cümlədən dövlət mülkiyyətçisi tərəfindən müəyyən edilmiş hədəflər üzrə) yerinə yetirilməsinin qiymətləndirilməsi və, müvafiq hallarda, qeyri-kommersiya yardımının açıqlanması daxildir.
Hesabatvermə dövlət tərəfindən verilən əhəmiyyətli məlumatların illik məcmu hesabatı ilə nəticələnməlidir. Hesabat müvafiq hallarda DM portfelinin ölçüsü və sektorlar üzrə bölgü, eləcə də hesabatvermə dövrü üçün portfelin və ayrı-ayrı DM-lərin fəaliyyətinin keçmiş göstəricilərlə müqayisədə tam təsvirini təqdim etməlidir. Hesabata həmçinin DM-lərdə dəyər yaratmağı dəstəkləyən "irəliyə yönəlik" elementlər də daxil ola bilər. Bu məcmu hesabat həmçinin, uyğun olduqda, sektorun dəyərinə dair ümumi məlumat təqdim etməli və maliyyə nəticələrini və ayrı-ayrı DM-lərin dəyərini əhatə etməli, eyni zamanda əsas müvafiq qeyri-maliyyə göstəriciləri ilə bağlı fəaliyyətə dair məlumatları da əhatə etməlidir. Bu, ən azı dövlət portfelinin ümumi dəyərinin göstəricisini təqdim etməlidir. O, həmçinin dövlətin mülkiyyət siyasəti haqqında ümumi bəyanatı və dövlətin bu siyasəti necə həyata keçirdiyi barədə məlumatı da özündə əks etdirməlidir. Mülkiyyət funksiyasının təşkili, o cümlədən dövlət idarəetmə orqanlarının namizədliyi və təyinatı, tərkibi, ixtisaslaşması və mükafatlandırma barədə məlumat, eləcə də DM-lərin inkişafının icmalı, məcmu maliyyə məlumatları və DM idarəetmə orqanlarında baş verən dəyişikliklər haqqında hesabat təqdim edilməlidir. Məcmu hesabatda dövriyyə, mənfəət, əməliyyat fəaliyyətindən əldə edilən pul vəsaitlərinin hərəkəti, ümumi investisiya, kapitalın gəlirliliyi, kapital/aktiv nisbəti və dividendlər, məşğulluğun payı və ətraf mühit, sosial və idarəetmə təcrübələri ilə bağlı digər məlumatlar daxil olmaqla əsas maliyyə göstəriciləri təqdim edilməlidir. Onların DM portfelləri ilə bağlı ümumi səviyyəli dayanıqlılıqla bağlı məlumatların açıqlanması və dayanıqlılıqla bağlı risk və imkanlara portfel səviyyəsində məruz qalmanın sistematik təhlili və açıqlanması öz DM portfeli üçün müəyyən edilmiş dayanıqlılıq gözləntiləri və ümumi portfelin daha geniş milli dayanıqlılıq öhdəlikləri ilə necə uyğunlaşdığı barədə daha məlumatlı anlayışı dəstəkləyə bilər. İllik məcmu hesabatlara zamanla ölçülə bilən əsas göstəricilər daxil edilməlidir. Əgər fiskal risklər daha geniş portfel fəaliyyətini başa düşmək üçün əhəmiyyətlidirsə, dövlət mülkiyyətində olan subyektlər portfelin fiskal risklərinin əsas mənbələrini müəyyən etməyi və sektorlar və ya müəssisələr üzrə portfelin əsas risk elementlərinin bəzi təhlillərini əlavə etməyi nəzərdən keçirə bilər. Mülkiyyət subyekti həm aydın siyasətə malik olmaqla, həm də ümumi ictimaiyyət üçün məcmu məlumatı inkişaf etdirməklə steykholderlərlə münasibətlərə dair açıqlamaları gücləndirməlidir. Hesabata həmçinin müvafiq qanunvericilik kimi portfellə bağlı son irəliləyişlər haqqında yeniləmələr daxil edilməlidir.
Məlumatları məcmulaşdırmaq üçün istifadə olunan üsullar haqqında məlumat verilməlidir. Məcmu hesabata ən əhəmiyyətli DM-lərə dair ayrı-ayrı hesabatlar daxil ola bilər. Qeyd etmək vacibdir ki, məcmu hesabatlar təkrarlanmamalı, lakin mövcud hesabatvermə tələblərini, məsələn, qanunverici orqana təqdim olunan illik hesabatları tamamlamalıdır. Bəzi mülkiyyət subyektləri yalnız "qismən" məcmu hesabatları dərc etməyi, yəni müqayisə edilə bilən sektorlarda fəaliyyət göstərən DM-ləri əhatə edə bilər. Portfel üzrə məcmu məlumat təqdim edilərkən, illik məcmu hesabatın ayrı-ayrı DM-lərə və mülkiyyət subyektinə tətbiq edilən qüvvədə olan hesabatvermə standartları barədə şəffaf olması vacibdir. BMHS standartları kimi beynəlxalq səviyyədə tanınmış hesabatvermə standartları da DM portfeli üçün məlumatların məcmulaşdırılması zamanı mümkün olan standart kimi tətbiq oluna bilər. Əgər mühasibat uçotu standartları portfel üzrə fərqlənirsə və ya məlumatların açıqlanması keyfiyyətinin səviyyəsi portfel üzrə dəyişirsə, bu da açıqlanmalı və izah edilməlidir - bunun məqsədi DM portfelinin maliyyə baxımından ədalətli, aydın və vahid mənzərəsini təmin etməkdir.
Qabaqcıl təcrübə məcmu hesabatın DM portfelinin fəaliyyəti ilə bağlı məlumatları özündə əks etdirən illik hesabat formasını almasını tələb edir. Bəzi yurisdiksiyalar qanunverici orqana müntəzəm hesabatvermənin bir hissəsi kimi və ya illik büdcə prosesinin bir hissəsi kimi illik məcmu hesabat hazırlaya bilər. Digərləri təfərrüat səviyyəsindən asılı olaraq eyni funksiyanı yerinə yetirə bilən maliyyə (və qeyri-maliyyə) göstəricilərin onlayn inventarını yarada bilər. Xüsusi hesabatvermənin, bir qayda olaraq, "klassik" məcmu hesabatla eyni hesabatlılıq və şəffaflıq funksiyasını yerinə yetirdiyi hesab olunmur. Rəqəmsal texnologiyaların istifadəsi istifadəçilərə məcmu məlumatlarla qarşılıqlı əlaqəyə imkan verən funksiyaları dəstəkləyə bilər ki, bu da onu məcmu və ya qeyri-məcmu formatda axtarıla və endirilə bilən edir. İllik məcmu hesabat ictimaiyyətə təqdim edilməlidir ki, bu da məlumatı asanlıqla əldə etməyə imkan verir. Bir çox mülkiyyət subyektlərində mülkiyyət funksiyasının təşkili, ümumi mülkiyyət siyasəti, habelə illik məcmu hesabat haqqında "bir pəncərə" məlumatları təqdim edən vebsaytlar var.
Üstəlik, illik məcmu hesabat qanunverici orqana və ya digər nümayəndəli orqanlara hesabat vermək mexanizmi kimi istifadə edildikdə, mülkiyyət subyektinin ümumi hesabatlılıq çərçivəsinin mühüm elementi ola bilər.