Deze studie biedt een beoordeling van de manier waarop de “innovatie-ecosystemen” in Portugal, Spanje en Nederland het gebruik van opkomende technologieën voor burgerparticipatie ondersteunen. Deze innovatie-ecosystemen bestaan uit het netwerk van actoren die samenwerken om nieuwe technologieën, producten of diensten te ontwikkelen om gemeenschappelijke doelen te bereiken, in dit geval het verbeteren van burgerparticipatie.
In deze studie worden specifieke kenmerken van deze drie nationale ecosystemen belicht en worden de sterke en zwakke punten ervan vastgesteld:
in Portugal spelen overheidsactoren, met name gemeenten, een centrale rol bij het creëren van vraag naar en stimulansen voor opkomende technologieën in participatieprocessen. Er wordt echter nog relatief weinig gebruik gemaakt van dergelijke technologieën;
in Spanje is er sprake van een gesegmenteerd ecosysteem waarin lokale overheden en maatschappelijke organisaties een leidende rol spelen bij het stimuleren van op technologie gebaseerde participatie, vaak afgestemd op specifieke regionale of sectorale behoeften;
in Nederland liggen hechte relaties tussen publieke, particuliere, academische en maatschappelijke actoren ten grondslag aan een op samenwerking gebaseerd ecosysteem waarin de particuliere sector vaak de ontwikkeling en toepassing van participatieve technologieën leidt en gemeenten optreden als belangrijke promotors en ondersteuners.
De analyse biedt ook inzicht in de werking van deze innovatie-ecosystemen in het algemeen:
nationale en regionale overheden zorgen voor een gunstig klimaat voor de ontwikkeling, de goedkeuring en het gebruik van opkomende technologieën voor burgerparticipatie door middel van beleidsrichtlijnen, regelgevingskaders (bv. het mogelijk maken van experimenten) en stimuleringsmechanismen. Actoren die zich bezighouden met burgerparticipatie en opkomende technologieën in alle drie de landen wijzen er echter op dat de nationale overheden meer steun zouden kunnen bieden aan de ontwikkeling van technologie voor burgerparticipatie;
lokale overheden, met name gemeenten, zijn belangrijke drijvende krachten in het ecosysteem in alle drie de landen, omdat ze dicht bij de behoeften van burgers en hun vraag naar participatie staan. Zij kanaliseren de vraag, financiering en mogelijkheden om te experimenteren met nieuwe benaderingen voor burgerparticipatie, waarbij ze regelmatig samenwerken met actoren uit de particuliere sector, het maatschappelijk middenveld en de academische wereld;
nationale en internationale netwerken voeden dergelijke ecosystemen door de uitwisseling van nieuwe ideeën en benaderingen voor de ontwikkeling van nieuwe technologieën voor burgerparticipatie mogelijk te maken. Het Portugese netwerk van participatieve gemeenten (RAP) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in Nederland bevorderen en ondersteunen dergelijke uitwisselingen van kennis. Op internationaal niveau verhogen netwerken zoals het International Observatory on Participatory Democracy (IOPD) en het Open Government Partnership (OGP) het profiel van op technologie gebaseerde participatieve benaderingen en bieden ze actiekaders.
De actoren in de ecosystemen in de drie landen stelden echter gemeenschappelijke uitdagingen vast, zoals de noodzaak om een strategische koers te formuleren voor de goedkeuring van opkomende technologieën voor participatie op nationaal niveau, zorgen over digitale inclusie, en beperkte capaciteiten van de overheidssector voor het beheer van technologische participatieprocessen. Om deze problemen aan te pakken:
kunnen nationale overheden een duidelijkere strategische koers bieden, gemeenschappelijke normen vaststellen en duurzame financieringssteun bieden voor het ecosysteem. De oprichting van coördinatieorganen om actoren op verschillende niveaus met elkaar in contact te brengen en voor samenhang te zorgen, kan helpen het ecosysteem te versterken;
lokale overheden kunnen een beroep doen op de steun van netwerkorganisaties om innovatie te stimuleren en kennis en ervaringen te delen en zo de overname en schaalvergroting van goede praktijken mogelijk te maken. testlaboratoria en andere veilige ruimten voor innovatie (bv. hubs) kunnen de capaciteiten van de overheidssector vergroten om nieuwe technologische initiatieven voor participatie mogelijk te maken, te ontwikkelen en toe te passen.
Het ecosysteem kan profiteren van netwerken voor multisectorale samenwerking op nationaal en internationaal niveau om het delen van kennis te bevorderen en bestaande initiatieven op te schalen. Technologie voor burgerparticipatie moet worden ontwikkeld volgens ethische richtsnoeren en met vangrails om inclusie en toegankelijkheid te waarborgen.
Met behulp van deze systemische karteringsmethode worden de belangrijkste actoren en het web van relaties en verbindingen tussen de innovatie-ecosystemen in Portugal, Spanje en Nederland geïdentificeerd. De waarde ervan ligt in het schetsen van deze verbanden en respectieve kenmerken, het benadrukken van belemmeringen en katalysatoren en het verschaffen van belangrijke inzichten om overheden te helpen hun innovatie-ecosysteem in te zetten bij het gebruik van opkomende technologieën voor burgerparticipatie.
